Franse literatuur in Breda

In het kader van een langlopende tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Breda met de titel ‘De Nassaus van Breda’ worden in een speciale vitrine boeken getoond uit het bezit van die Nassaus. Op dit moment liggen er (opengeslagen) exemplaren van Le roman de la rose en Le livre de la mutacion de fortune. Het eerste ken je natuurlijk als het werk van Guillaume de Lorris en Jean de Meun(g). Het tweede dateert van 1403 en is geschreven door Christine de Pisan en leidt tot veel discussie door de regels:

Vous diray qui je suis
Qui de femelle devint masle
Par fortune qu’ainsi le voult
Si me mua et corps et voult
En homme naturel parfaict :
Et jadis fut femme de fait
Homme suis je ne mens pas

Het Engelse Wikipedia-artikel interpreteert dit als een bewijs dat Christine schrijft over een vrouw met de naam Christine die zegt dat ze van geslacht is veranderd en spreekt vervolgens over deze persoon als they were transformed into a man by Fortune after their husband died in a shipwreck.
De Franse Wikipedia-versie gebruikt het Franse equivalent van deze manier van schrijven echter niet.

Deze en andere boeken van de Nassaus worden bewaard in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het Bredase museum mag daarvan telkens drie tegelijk laten zien, waarbij om de 6 maanden gewisseld wordt. Daarnaast moet halverwege zo’n periode een andere pagina opengeslagen worden omdat te veel licht deze zeer kostbare boeken kan schaden. Dit alles betekent dat er elke drie maanden een medewerker van de KB naar Breda moet reizen om eerst te controleren of de werken niet zijn beschadigd en vervolgens een aantal pagina’s om te bladeren.

Le livre de la mutacion de fortune is ook op internet te vinden. De pagina die in Breda wordt getoond, ziet er in een ander handschrift wat leesbaarder uit. Deze afbeelding heeft dezelfde tekst en laat ook mooi zien hoe op een vel perkament eerst lijnen werden getrokken om precies aan te geven, waar de initialenen en (de beginletters van) de regels moesten komen te staan

De hierboven genoemde werken liggen tot 4 november in hun speciale vitrine. Dan worden ze volgens de planning vervangen door:
– de Chroniques van Jean Froissart. Deze hofdichter en historieschrijver geeft daarin zijn versie van de geschiedenis van Engeland, Frankrijk, Spanje, Portugal en de Lage landen in de periode 1326 tot 1400.
– Le livre de l’information des princes van Aegidius Romanus. Hij schrijft in opdracht van de Franse koning dit instructiehandboek voor zijn zoon, de latere Filips IV.
– Chronique de la Bible van Mozes ben Abraham. Dit is het enige bekende werk van deze auteur. De eerste twee delen gaan over de nakomelingen van Japheth, Ham en Shem, zonen van Noach.

Mocht je als docent Frans zo’n bijzonder middeleeuws boek in het echt willen zien, dan heb je nu de kans. Wil je er met je hele klas naartoe, neem dan eerst contact op met de afdeling educatie. Daar weten ze alles over rondleidingen en tarieven.

Afbeelding Christine de Pisan, te zien in Breda tot 4 november 2024